De zin van Jannah Loontjes: ‘Mijn schuldgevoel lijkt vaak een masker’.
Uit Trouw 5-12-20
BRUG
Dwars door ons dorp loopt de Vecht. De brug erover vormt de verbinding tussen het oude en het nieuwe deel van het dorp. Het was een heldere avond. Voor het eerst deze winter had het een beetje gevroren. Toen ik over de brug liep dacht ik een moment dat het best wel eens glad zou kunnen zijn. Er was immers niet gestrooid op de brug, constateerde ik. Ik zal al thuis geweest zijn toen, na mij dorpsgenoten fietsten over de brug. Eén van hen viel met haar fiets en brak een van haar ledematen. De volgende dag hoorde ik ervan en voelde me schuldig. Mijn eerste gedachte was: ‘Ik had iets moeten doen zodat anderen gewaarschuwd waren voor het te gladde wegdek’. Tijdens een supervisie bespreking van mijn opleiding bracht ik het voorval ter sprake. De begeleider liet me zien dat je je over heel veel schuldig kan voelen. Door een oefening werd ik me bewust dat dit niet altijd reëel is en ervaarde ik mijn terechte of onterechte gevoel van verantwoordelijkheid.
MASKER
In de Trouw lees ik een artikel over van Jannah Loontjes en haar nieuwe boek ‘Schuldig een verkenning van mijn geweten’. De filosofe en schrijfster heeft, zo vertelt ze in het artikel, een bovenmatig gevoel van schuldgevoel. Dit lijkt voor haar een masker te zijn, waarachter angst schuilgaat, angst voor andermans oordeel, schrijft ze in haar boek. Ik word nieuwsgiering naar de inhoud, maar lees voordat ik het boek bestel verder in het artikel. Loontjes heeft boeken geraadpleegd over het onderwerp en haalt verschillende filosofen aan die er een mening over hebben.
GENEN
Net als iedere ander ben ik genetisch belast. Onderzoek naar de wortels van mijn familie leert me dat, in tegenstelling tot Jannah Loontjes mijn gereformeerde afkomst eraan bij heeft gedragen. Een voorouder van me die enkele eeuwen geleden leefde tekende ooit zijn verhaal op. Dit ging als volgt: op zondag verkocht hij een koe. Toen zijn dochtertje overleed dacht hij dat dit als straf van God kwam voor zijn zondagse handeling. Over schuldgevoel gesproken! Mijn moeder zegt zich vaak schuldig te voelen. Als ik vraag waarover kan ze daar slecht antwoord op geven.
RUGZAK
Al lezende in de Trouw, waar het artikel van Loontjes over gepubliceerd is vraag ik me af of schuldgevoel voor de ander net zo voelt is als ik het ervaar. Bij mij lijkt het een te zwaar gevulde rugzak te zijn, die, wat ik er ook aan doe niet lichter wordt. Bij Jannah Loontjes is dat niet minder, lees ik. Zij is er depressie van geworden. Dat confronteert met de vraag waarop ik een antwoord te vinden: Kun je van deze zware rugzak af komen? Een beetje lichter van gewicht zou ook al ruimte geven.
BOEK
Loontjes sluit haar boek af met de hoop op verzoening met zichzelf. Ik sudder nog even door; ben nog niet klaar met het onderwerp. Toch heb ik geen zin om me 240 pagina’s bezig te houden met haar zoektocht, maar bestel ik een ander boek ‘Het vooroudermedicijn’ om me al lezend te verdiepen in de vraag of ik de oplossing van mijn schuldgevoel kan vinden in m’n genen.